Беларускія класікі: Генрых Далідовіч

Генрых Далідовіч належыць да таго пісьменніцкага пакалення, творчае сталенне якога прыпала на 70-я гады, і якое на сучасным этапе нясе галоўную службу ў літаратуры. Адзін з самых актыўных празаікаў, прызнаны мастак-псіхолаг, нястомны даследчык чалавечага жыцця і нашага беларускага мінулага. Дыяпазон выяўлення творчай асобы пісьменніка шматгранны: яму падуладныя навелістычныя жанр і раманны эпас, ён выдатны стыліст, майстар літаратурнага пейзажу.

Урок беларускай літаратуры

Тэма. Ідэя дабрыні і міласэрнасці да прыроды праз майстэрства аўтара(Генрых Далідовіч “Губаты”),VIII клас.

Мэты: стварэнне ўмоў для асэнсавання вучнямі на прыкладзе апавядання Г. Далідовіча “Губаты” праблемы ўзаемаадносін чалавека і прыроды, узбагачэння эмацыянальнага свету вучняў праз суперажыванне героям літаратурнага твора;

садзейнічаць развіццю камунікатыўных навыкаў праз уменні аргументаваць, даказваць сваю думку, карыстацца цытатамі з твора, характарызаваць вобразы;

выхаванне ў вучняў гуманных адносін да прыроды роднай Беларусі, адказнасці і абдуманасці ў дзеяннях і ўчынках.

Задачы: раскрыць ідэю дабрыні і міласэрнасці да прыроды, да “братоў нашых меншых”;

навучыцца рабіць параўнальны і псіхалагічны аналіз вобразаў герояў твора.

Тып урока: тлумачэнне новага матэрыялу.

Формы работы: індывідуальная, групавая, калектыўная.

Абсталяванне: партрэт пісьменніка Генрыха Далідовіча, фотаздымкі роднага краю, выстава кніг аб прыродзе Беларусі (“Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь”, “Жывая кніга прыроды”), малюнкі вучняў.

Эпіграф: Рабі дабро! Хоць нават коштам

Апошніх сіл, апошніх мук!

І не пытай: Каму? Завошта?

Рабі – без просьбаў і прынук.

Ніл Гілевіч

Ход урока

I. Арыенціровачна-матывацыйны этап.

1. Стварэнне добразычлівай атмасферы ў класе праз уступнае слова настаўніка

- Добры дзень! Сёння ў нас незвычайны ўрок. Спадзяюся, што снежная і халодная зіма за акном не здолела замарозіць цеплыню і дабрыню вашых сэрцаў, імклівасць вашых думак. Жадаю ўсім добрага і прыемнага настрою, плённай працы на ўроку.

2. Метад “Крыжаванка”. Паведамленне тэмы і мэты ўрока.

- А работу мы пачнём з разгадвання крыжаванкі па тэорыі літаратуры, ключавое слова якой будзе непасрэдна звязана з тэмай нашага ўрока. Аб’яднайцеся, калі ласка, у групы па 4 чалавекі і на працягу 2 хвілін упішыце ў пустыя клеткі неабходныя словы (дадатак 1).

Пытанні да крыжаванкі.

1. Размова паміж двума або некалькімі персанажамі ў мастацкім творы, якая перадаецца ў форме простай мовы.

2. Пункт найвышэйшага напружання ў развіцці дзеяння сюжэта мастацкага твора.

3. Аўтар радкоў: Трэба дома бываць часцей,

Трэба дома бываць не госцем, …

4. Заключны этап у развіцці дзеяння ў эпічным або драматычным творы.

5. Будова літаратурнага твора, размяшчэнне і спалучэнне частак, эпізодаў, карцін.

6. Невялікі твор, у якім характар чалавека раскрываецца праз асобныя падзеі, здарэнні ў яго жыцці.

7. Момант, з якога пачынаецца развіццё дзеяння ў літаратурным сюжэтным творы.

Настаўнік. Так, сапраўды, атрымалася ключавое слова “дабрыня”. Чалавек прыходзіць у свет, каб рабіць дабро, добрыя справы. А што, на вашу думку, ёсць дабро? Сёння на ўроку мы пагаворым пра дабрыню, спагаду, міласэрнасць, чалавечнасць, якія так неабходны ў сучасным жыцці, асабліва ў адносінах да прыроды. А дапаможа нам у гэтым апавяданне Генрыха Далідовіча “Губаты”.

Запішыце, калі ласка, у сшыткі тэму ўрока.

А цяпер вызначым мэты ўрока, дапамогуць нам словы-падказкі, запісаныя на дошцы:

раскрыць ідэю…(…добрых, міласэрных адносін да прыроды, да “братоў нашых меншых”);

ўсвядоміць, што чалавек…(…адказвае за ўсё жывое на зямлі).

умець дакладна, лагічна выказваць…(…уласныя думкі ў працэсе параўнальнага і псіхалагічнага аналізу вобразаў-персанажаў);

вучыцца працаваць…(…самастойна, у групах, у калектыве).

II. Аперацыйна-выканаўчы этап.

1. Работа са слоўнікам.

Настаўнік. Запішыце, калі ласка, у свае сшыткі рад слоў-асацыяцый да слова “дабрыня”. Абмяркуйце запісаныя вамі словы ў парах, выберыце найбольш яркія і адметныя і назавіце іх (ад кожнай пары па аднаму слову).

У тлумачальных слоўніках, што знаходзяцца на вашых партах, знайдзіце і зачытайце азначэнні да слоў-сінонімаў, запісаных на дошцы. Працуем у групах.

Дабрыня – міласэрнасць, чалавечнасць, спагада, гуманнасць, спачуванне, добразычлівасць, любоў …

Міласэрнасць – ‘гатоўнасць да дапамогі каму-небудзь’.

Чалавечнасць – ‘назоўнік, утвораны ад прыметніка чалавечны, г.зн. дастойны чалавека, уважлівы, душэўны’.

Спагада – ‘спачуванне каму-небудзь’.

Гуманнасць – ‘назоўнік, утвораны ад прыметніка гуманны, г.зн. чалавекалюбівы, дабрачынны, прасякнуты павагай да людзей і ўсяго жывога’.

Добразычлівасць – ‘ назоўнік, утвораны ад прыметніка добразычлівы, г.зн. які жадае людзям дабра, прыхільна адносіцца да ўсіх іншых’.

Любоў – ‘пачуццё сардэчнай прыхільнасці, адданасці каму-небудзь’.

Скажыце, калі ласка, ці правільна мы вызначылі сінонімы да слова “дабрыня”? Так, я згодна з вамі.

2. Зварот да эпіграфа.

Рабі дабро! Хоць нават коштам

Апошніх сіл, апошніх мук!

І не пытай: Каму? Завошта?

Рабі – без просьбаў і прынук.

Настаўнік. Як вы думаеце, чаму эпіграфам нашага ўрока з’яўляюцца радкі Ніла Гілевіча “Рабі дабро!..” Як словы паэта пераклікаюцца з тэмай нашага ўрока? (Адказы вучняў.)

3. Праца з творам.

А.Высвятленне першапачатковых адносін да твора.

Падзяліцеся, калі ласка:

-Якія пачуцці выклікаў у вас твор пры чытанні?

-Што асабліва ўразіла, запомнілася?

Настаўнік. Апавяданне “Губаты” напісана ў 70-ыя гады 20 стагоддзя, калі асабліва востра ў Беларусі стаяла праблема аховы жывёльнага і расліннага свету. Менавіта ў той час была заснавана Чырвоная кніга Беларусі. У 20 стагоддзі ласі былі двойчы на мяжы поўнага вынішчэння. У Белавежскай пушчы, напрыклад, у 1944 годзе жыло ўсяго 3 ласі. Каб такая сітуацыя не паўтарылася, трэба думаць, і было напісана апавяданне “Губаты”, якое заклікае нас змяніць свае адносіны да прыроды.

Б. Аналіз “дзённікаў двайнога запісу”.

- Цяпер звернемся да падрыхтаваных вамі “дзённікаў двайнога запісу”, якія вы запаўнялі пры чытанні апавядання Генрыха Далідовіча “Губаты”, арыентуючыся на наступныя пытанні, неабходныя вам для параўнальнага і псіхалагічнага аналізу вобразаў-персанажаў. (Заданне выконваецца ў групах.)

Пытанні для першай групы:

1. Чаму ляснік выратаваў ласяня? Што ім кіравала?

2. Як сустрэла ласяня сям’я лесніка?

3. Праз якія дэталі аўтар паказвае ўнутраны свет лесніка і членаў яго сям’і?

Пытанні для другой групы:

1. Чаму браканьеры забілі Губатага?

2. Што для гэтых людзей галоўнае ў жыцці?

3. Праз якія дэталі аўтар паказвае ўнутраны свет гэтых людзей?

(Кожная група агучвае свае вытрымкі і каментарыі да іх, параўноўваючы вобразы лесніка, членаў яго сям’і і забойцаў.)

Прыклад табліцы ў сшытку.

Вытрымкі з тэксту твора

Уласны каментарый

“…- Ну, што з табою, маё цялятка? Ножку зламала, гойсаючы, ці матка цябе кінула?.. – і яшчэ рукою палэпаў яго па спіне, ад чаго яно зноў заплюшчыла вочы, задрыжала, сціснулася…” (с. 177)

Ляснік – чалавек з вялікім сэрцам, вельмі добры і чулы. З параненай жывёлай ён размаўляе як з маленькім дзіцём, шкадуе ласяня, шчыра перажывае…

В. Пастаноўка праблемнага пытання.

Настаўнік. Пытанне, на якое мы сёння павінны адказаць, запісана на дошцы. Гучыць яно так: “Якое жыццёвае крэда людзей у апавяданні?”

Слоўнікавая работа. У тлумачальных слоўніках, якія знаходзяцца на вашых партах, знайдзіце і зачытайце азначэнне паняцця “крэда”.

Крэда – ‘перакананне, светапогляд’.

Вучнямі робіцца падагульненне адносна падрыхтаваных “дзённікаў”.

Настаўнік. Сапраўды, сваім апавяданнем Генрых Далідовіч хоча нас папярэдзіць аб небяспецы: чалавек становіцца падобным на драпежную жывёлу і забыўся на тое, што трэба жыць у згодзе з прыродай, вучыцца ў яе гармоніі і красе, бо прырода – наш дом. Мы і прырода – непадзельнае цэлае.

4.Сувязь з жыццём.

Настаўнік. У вашай добразычлівасці і чуласці я не сумнявалася. А ці можаце вы пацвердзіць свае выказванні ўласнымі прыкладамі? Ці здаралася вам калі-небудзь дапамагаць “братам нашым меншым”? Раскажыце пра добрыя ўчынкі ў адносінах да прыроды з уласнага жыцця, пра ўласныя выпадкі, калі вы праявілі міласэрнасць да жывых істот.

5. Хвілінка творчасці.

Настаўнік. Якія вы малайцы, столькі добрых учынкаў, хоць стварай экалагічнае таварыства. Давайце ўявім, што яно ў нас створана. У якасці творчага задання я прапаную вам напісаць зварот да людзей ад імя якой-небудзь жывой істоты. Праз 2 хвіліны мы паслухаем вашы міні-сачыненне.

III. Рэфлексійна-ацэначны этап.

1. Складанне сінквейна (рэфлексія на аснове ведаў).

Настаўнік. Прапаную яшчэ раз акрэсліць, як жа раскрываецца ідэя дабрыні і міласэрнасці да прыроды ў апавяданні Генрыха Далідовіча “Губаты”.

Праца ў групах па схеме:

Назоўнік

Прыметнік, прыметнік

Дзеяслоў, дзеяслоў, дзеяслоў

Сказ з 4 новых слоў

Назоўнік-сінонім

Ляснік

Добры, чулы

Дапамагае, перажывае, абараняе

Чалавек і прырода – непадзельнае цэлае

Абаронца

2. Метад незакончанага сказа.

Я думаю, ідэя дабрыні і міласэрнасці ў адносінах да прыроды заключаецца…(Адказы вучняў.)

3. Падагульняльнае слова настаўніка.

Настаўнік. Спадзяюся, пасля сённяшняга ўрока вы зразумелі, што чалавек не павінен змагацца з прыродай, а як клапатлівы яе апякун павінен абараняць жывых істот і іх права на свабоду. Паўнацэннае жыццё ў будучыні залежыць ад нас з вамі, ад розуму і волі чалавека, які будзе вучыцца ў прыроды гармоніі і прыгажосці. Узгадваюцца радкі з верша К. Кірыенкі:

Заўжды, заўжды, усюды, у кожны міг,

З жыццём усім, з якім навечна ў згодзе,

Ад самых шчырых розумаў сваіх

Мне пакланіцца хочацца прыродзе!

IV. Заданне на дом.

Настаўнік. На ўроку вамі было выказана шмат цікавых думак. Дома ў вас ёсць магчымасць падрыхтаваць вуснае сачыненне на адну з прапанаваных тэм:

1. Чалавек і прырода – непадзельнае цэлае.

2. Чаму вучыць мяне твор Г. Далідовіча “Губаты”?

Беларускія класікі

Генрых Далідовіч

Урок беларускай літаратуры

Комментариев нет:

Отправить комментарий

Обо мне